موضوع این مقاله، تحصیل ‌دارایی‌ها از منظر آیین‌نامه ضوابط استهلاک ‌دارایی‌های ثابت استهلاک‌پذیر است. که در راستای اجرای مفاد ماده ۱۴۹ اصلاحی مصوب ۳۱/ ۴/ ۱۳۹۴، بهمن‌ سال ۱۳۹۵ از سوی سازمان امور مالیاتی کشور ابلاغ شده است. براساس آیین‌نامه مذکور، از بین حالات مختلف تحصیل دارایی،‌ صرفا خرید و معاوضه به‌عنوان تنها روش‌های تحصیل دارایی مورد توجه قرار گرفته و مستفاد از ضوابط آن، قبول هزینه استهلاک ‌دارایی‌های استهلاک‌پذیر منوط به تحصیل دارایی به یکی از دو حالت یاد شده است.

طرق مختلف تحصیل دارایی و آثار مالیاتی آن

۱- تحصیل از طریق دریافت جایزه:
مطابق ماده ۱۱۹ قانون مالیات‌های مستقیم – اصلاحی ۱۳۹۴، دریافت هدایا و جایزه از مصادیق درآمدهای اتفاقی است، بنابراین منافع اقتصادی آتی مربوط به ‌دارایی‌های تحصیل شده از طریق هدایا یا جایزه، مشمول نرخ‌های مقرر در ماده ۱۳۱ بوده و هزینه استهلاک آن نیز غیرقابل‌قبول است.

۲- تحصیل از طریق دریافت کمک بلاعوض:
تلقی کمک بلاعوض به‌عنوان درآمد اتفاقی، ناشی از نبود تعاریف عملی جهت واژه‌های کلیدی به‌کار رفته در متن قانون مالیات‌های مستقیم بوده که نهایتا قانونگذار نیز دچار درک نادرست از معانی و مفهوم اصطلاحات «کمک بلاعوض» و «درآمد اتفاقی» شده است. به عبارت دیگر، عدم توجه به ماهیت درآمد اتفاقی و کمک بلاعوض سبب برخورد یکسان این دو نوع درآمد شده است.

۳- تحصیل از طریق دریافت خسارت:
اگرچه تحصیل دارایی به این طریق، از مصادیق درآمدهای اتفاقی برشمرده شده در ماده ۱۱۹ ق.م.م نیست، اما به دلیل عدم پیش بینی آن در آیین‌نامه مزبور، هزینه استهلاک ‌دارایی‌های تحصیل شده از این طریق نیز قابل قبول نبوده و علاوه بر آن، اخذ مالیات موضوع ماده ۱۳۱ ق.م.م به مأخذ ارزش خسارت، دور از انتظار نخواهد بود. بنابراین پیش‌بینی می‌شود آثار مالیاتی این شیوه تحصیل، مشابه با تحصیل ‌دارایی‌ها از طریق جایزه و کمک بلاعوض است که این موضوع به معنی آن بوده که ماهیت خسارت، به‌عنوان درآمد اتفاقی درنظر گرفته شده است.

۴- تحصیل ‌دارایی‌ها از طریق تولید یا ساخت توسط مؤدی:
تحصیل ‌دارایی‌هایی نظیر املاک یا تجهیزات تولیدی که توسط مؤدی ساخته شده باشد، از جنبه نحوه برخورد قانون مالیات‌های مستقیم، وضعیتی مشابه با تحصیل دارایی از طریق دریافت خسارت دارد. زیرا هیچ یک از دو حالت مزبور، نه در متن آیین‌نامه یاد شده و نه در بخش‌های دیگر ق.م.م مورد توجه قرار نگرفته است. بنابراین مطابق رویه معمول سازمان امور مالیاتی، به دلیل عدم پیش بینی این حالت تحصیل دارایی در متن آیین‌نامه هزینه استهلاک این قبیل ‌دارایی‌هایی که به این صورت تحصیل شوند، غیر قابل قبول خواهد بود.

وحید پورمشرفی / حسابدار رسمی

دنیای اقتصاد